Το μετατραυματικό στρες (ptsd) περιγράφει μία κατάσταση ψυχικής υγείας που προκαλείται μετά από ένα τρομακτικό συμβάν που έχουμε βιώσει ή έχουμε παρακολουθήσει και χαρακτηρίζεται από εφιάλτες, φόβο, άγχος, αρνητικές σκέψεις, ανησυχία, ψυχοσωματικά προβλήματα, κρίσεις πανικού κ.ά.
Η θεραπεία του είναι κρίσιμης σημασίας για τη μείωση των συμπτωμάτων και την βελτίωση της ποιότητας ζωής.
Σε αυτό το στάδιο είναι καθοριστικής σημασίας η παρουσία δικών σας ανθρώπων ή αντίστοιχα είναι σημαντική η ουσιαστική υποστήριξη σας σε όσους αγαπάτε και παρατηρείτε πως παρουσιάζουν συμπτώματα μετατραυματικού στρες.
Αιτίες που οδηγούν σε PTSD
Το μετατραυματικό στρες συνήθως προκαλείται από αιτίες όπως:
• Θάνατος κοντινού προσώπου.
• Επίθεση ή απειλή με όπλο.
• Σοβαρός τραυματισμός ή αυτοκινητιστικό δυστύχημα.
• Διακοπή κύησης εκούσια ή ακούσια.
• Σεξουαλική παρενόχληση ή βιασμός.
• Ενδοοικογενειακή βία.
• Κακοποίηση ή bullying.
• Διάρρηξη ή ληστεία.
• Απαγωγή
• Φυσική καταστροφή.
• Πόλεμος ή τρομοκρατική ενέργεια ή ακόμη και απόπειρες των παραπάνω.
Συνδεόμενοι παράγοντες κινδύνου
Το μετατραυματικό στρες δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες ηλικίες. Παράγοντες που είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν στην εμφάνισή του είναι:
• Η ανάγκη διαχείρισης εξαιρετικά δυσάρεστων καταστάσεων.
• Η παρακολούθηση ενός τραυματικού συμβάντος.
• Η μεγάλη διάρκεια μιας τρομακτικής σκηνής.
• Το οικογενειακό ιστορικό ψυχικής υγείας.
• Η ύπαρξη άλλων προβλημάτων ψυχικής υγείας όπως άγχος ή κατάθλιψη.
• Ο εθισμός σε αλκοόλ ή ναρκωτικά.
• Η ύπαρξη και άλλου τραυματικού γεγονότος.
• Το αίσθημα εγκατάλειψης ή μοναξιάς, ιδίως σε ανηλίκους.
Συμπτώματα που εμφανίζονται
Τα συμπτώματα ποικίλουν και συνήθως εμφανίζονται εντός ενός μήνα από το συμβάν. Σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις όμως μπορεί να εμφανιστούν ακόμα και μετά από χρόνια. Μπορεί να γίνουν πιο έντονα σε καταστάσεις άγχους ή στην υπενθύμιση του τραυματικού συμβάντος. Επηρεάζουν την καθημερινότητα, τις σχέσεις και την εργασία, και περιλαμβάνουν:
• Επανάληψη του συμβάντος μέσα από σκέψεις, αναμνήσεις, εφιάλτες ή ψευδαισθήσεις.
• Συναισθηματική δυσφορία.
• Αποφυγή ανθρώπων, τοποθεσιών, σκέψεων ή καταστάσεων που μπορεί να υπενθυμίσουν το συμβάν.
• Απομόνωση από οικογένεια και φίλους.
• Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες.
• Αρνητικές σκέψεις για το μέλλον και το περιβάλλον.
• Προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης.
• Επιθετική συμπεριφορά.
• Αίσθημα φόβου και τρόμου.
• Αυπνίες
• Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
• Νευρικότητα
• Άγχος
• Ταχυπαλμία
Μετατραυματικό στρες στα παιδιά
Τα παιδιά συχνά βρίσκονται αντιμέτωπα με αγχωτικά γεγονότα που επηρεάζουν τη ζωή τους. Συνήθως τα ξεπερνούν γρήγορα, ωστόσο, ορισμένες μορφές τραυματικών εμπειριών τα επηρεάζουν για αρκετό καιρό. Τα συμπτώματα που εμφανίζουν είναι άγχος, φόβος, ανησυχία, νευρικότητα, παλινδρόμηση της νυχτερινής ενούρησης, ονυχοφαγία, γενικευμένη άρνηση συνεργασίας και έλλειψη προσοχής. Η αποκατάσταση εξαρτάται από τα συμπτώματα, την ηλικία και τη γενικότερη υγεία του παιδιού. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι πολύ σημαντική καθώς μπορεί να βελτιώσει θεαματικά την ποιότητα ζωής και την συνολική εξέλιξη του παιδιού. Η υποστήριξη των γονέων έχει καταλυτικό ρόλο στη θεραπεία. Τέλος, θα πρέπει να γίνει σωστή ενημέρωση των παιδιών αναφορικά με θέματα όπως η κακοποίηση και η σεξουαλική παρενόχληση, ώστε σε περίπτωση που παρατηρηθούν, να αναφέρονται και όχι να καλύπτονται.
Ιατρικοί τρόποι αντιμετώπισης
Η άμεση διάγνωση και η συστηματική θεραπεία βοηθάει στην ανάκτηση της αίσθησης ελέγχου της ζωής. Συνήθως αυτή περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή. Στόχος της είναι:
• Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων όταν αυτά εμφανίζονται.
• Η αντιμετώπιση των προβλημάτων που σχετίζονται με τραυματικές εμπειρίες όπως κατάθλιψη, άγχος, αλκοόλ και ναρκωτικά.
• Η βελτιωμένη αντιμετώπιση και γνώμη για τον εαυτό σας και τους γύρω σας.
Πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης μέσω της πρόληψης
Ανάλογα την αιτία που οδήγησε στο στρες, σε κάποιες ιδιαίτερες περιπτώσεις, υπάρχουν τρόποι ώστε να δημιουργήσετε ασφαλέστερες συνθήκες γύρω σας εξασφαλίζοντας ένα λιγότερο αγχωτικό περιβάλλον. Αν για παράδειγμα το μετατραυματικό στρες προκλήθηκε μετά από μια ανεξέλεγκτη πυρκαγιά, απειλή, ή διάρρηξη στον χώρο σας, ένας τρόπος αντιμετώπισης είναι η θωράκισή του με συστήματα και υπηρεσίες ασφαλείας και πυρόσβεσης. Ιδιαίτερα για τα παιδιά που παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα στρες μετά από μια ληστεία ή από το θέαμα ενός αναστατωμένου χώρου από τους εισβολείς, απαιτούνται ενισχυμένα μέτρα που θα τα βοηθήσουν να ξεπεράσουν την ανασφάλεια που βίωσαν.
Πέραν του πρακτικού μέρους της προστασίας, τα προληπτικά μέτρα προωθούν και την ψυχολογική υποστήριξη όσων ήδη βίωσαν τις στρεσογόνες καταστάσεις ενός κινδύνου. Αναμφισβήτητα ένα καλό πρώτο βήμα πρόληψης θα ήταν να επενδύσετε στην συναισθηματική ασφάλεια των αγαπημένων σας.
Τρόποι στήριξης
Πάνω από όλα βέβαια, ασχέτως της αιτίας και της ηλικίας όσων βιώνουν μετατραυματικό στρες είναι απαραίτητη η στήριξη και το έμπρακτο ενδιαφέρον. Ακόμη και το παραμικρό σημάδι στοργής μπορεί να βοηθήσει. Είναι πολύ σημαντικό να σέβεστε τα όρια όσων παρουσιάζουν ανάλογα συμπτώματα και να υπομένετε τις ευερέθιστες στιγμές τους. Κάντε τους να νιώσουν ότι τους καταλαβαίνετε δείχνοντάς τους ότι όντως πιστεύετε ότι αυτό που τους συμβαίνει δεν είναι δικό τους λάθος, χωρίς να προσπαθείτε ωστόσο να μειώσετε την αξία που έχει ένα τραυματικό περιστατικό στα μάτια τους. Πράγματι, αυτό που τους απασχολεί δεν είναι καθόλου μικρό και δεν έχουν την παραμικρή ευθύνη γι΄ αυτό. Καταλάβετε ότι ζουν έναν καθημερινό αγώνα επιβίωσης.
Αναζητήστε συμμάχους
Αν πάλι εσείς οι ίδιοι βιώνετε παρόμοιες καταστάσεις μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια γιατί πραγματικά την χρειάζεστε. Δεν είναι ανάγκη και δεν θα σας βοηθήσει να το περάσετε μόνοι σας. Δυστυχώς τα συμπτώματα είναι επανεμφανιζόμενα ή επιδεινώνονται κάθε φορά που κάτι σας προκαλεί αναμνήσεις των συμβάντων που βιώσατε. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να μην αφήσετε τον εαυτό σας να νιώσει μόνος σε αυτό τον αγώνα. Αναζητήστε συμμάχους. Τους φίλους σας, την οικογένεια, έναν θεραπευτή. Κάντε κάτι καλό για εσάς, μοιραστείτε το!
