Ζούμε στη χρυσή εποχή της μετριότητας,
βρισκόμαστε στο «Τέλος της Ιστορίας»,
όπου η μετριότητα γίνεται αγοραία αξία
και ομορφιά δίχως ουσία.
Τρόπος Ζωής
«Η κουλτούρα της μετριότητας αξίζει να αποτύχει», έγραψε ο δημοσιογράφος Dean Kissick. Σήμερα, ο σύγχρονος (δυτικός) πολιτισμός είναι ισοπεδωμένος και ομοιογενής. Θυμίζει μια επίπεδη γραμμή χωρίς διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις. Το απόλυτο φλατ. Το πολιτισμικό περιεχόμενο που παράγεται είναι, ως επί το πλείστον, υπερδιεγερτικό και παράλληλα «μουδιασμένο», αλγοριθμικά βελτιστοποιημένο για μαζική απήχηση. Παρ΄όλο που η κοινωνία κάνει βήματα προς την αποδοχή της διαφορετικότητας, η κυρίαρχη κουλτούρα παραμένει έντονα ομοιογενής και τυποποιημένη.
Παρά όλες τις κρίσεις που αντιμετωπίζουμε όπως ακρίβεια, άνοδος του εθνικισμού, κλιματική αλλαγή, τεχνητή νοημοσύνη οι οποίες θα μπορούσαν να εμπνεύσουν και να προσφέρουν αρκετό υλικό για τη δημιουργία ουσιαστικής τέχνης, η υπερπληροφόρηση στην μετακαπιταλιστική εποχή και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές παγιώνουν μια κατάσταση μηδενιστική και βασανιστικά χλιαρή.
Υπάρχει η αίσθηση ότι η κοινωνία εδώ και χρόνια κάνει κύκλους ενώ οι «τεχνολογικοί γίγαντες» αναδύουν ολοένα και πιο μεγάλη τεχνολογία που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί τόσο δημιουργικά, αντιθέτως (με κάποιες εξαιρέσεις) η τεχνολογία αυτή παράγει τόνους ομοιογένειας και πλήξης. Αν το μήνυμα είναι το μέσο, τότε το σημερινό μέσο είναι…μέτριο!
Στο βιβλίο τους «The Age of Earthquakes», οι συγγραφείς Shumon Basar, Douglas Coupland και Hans Ulrich Obrist επινοούν τη λέξη «χαζέξυπνος» (smupid) για να περιγράψουν την ιδέα ότι ως ανθρωπότητα ποτέ δεν ήμασταν πιο έξυπνοι και παρ’ όλα αυτά δεν έχουμε αισθανθεί ποτέ πιο χαζοί. «Το μέτριο ανυψώνεται στο ίδιο επίπεδο με την αριστεία».
Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει όλοι μας να αποβάλλουμε την μετριότητα από τη ζωή μας και να την εξορίσουμε σε κάποιο ερημονήσι. Θα ήταν εντελώς μη ρεαλιστικό να εξαφανίσουμε οτιδήποτε βαρετό και μη αξιόλογο από την αγορά. Και δε χρειάζεται κιόλας! Εξάλλου, το ότι κάτι είναι μέτριο δεν σημαίνει ότι είναι και κακό. Αρκεί να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας και να μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε την μετριότητα γύρω μας, ακόμα κι όταν κάποιες μέτριες καταστάσεις έχουν πλάκα και μας κάνουν να περνάμε καλά.
Θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι το μέτριο είναι μέτριο γιατί συχνά πλασάρεται ως cool, διαφορετικό και φρέσκο κι ως τέτοιο «σπρώχνεται» στο feed μας στα social, στην τηλεόραση κ.α. Οι αλγόριθμοι σου λένε τι να ακούσεις, τι να δεις, πώς να ντυθείς ή σαν ποιον να ντυθείς. Φυσικά η διάκριση μεταξύ μετριότητας και πρωτοτυπίας δεν είναι κάτι νέο. Ούτε η ανάδειξη μέτριων τάσεων, προσωπικοτήτων και προϊόντων είναι καινούργια. Πάντα υπήρχαν μετριότατοι άνρθρωποι σε διευθυντικές θέσεις, όπως υπήρχαν και αδιάφοροι συγγραφείς, σκηνοθέτες, παρουσιαστές, πολιτικοί. Αυτό που έχει αλλάξει είναι οι οικονομικές συνθήκες που δημιούργησαν μια τόσο αδιάφορη πραγματικότητα.
Ταυτόχρονα, ζούμε σε μια ιντερνετική κουλτούρα όπου κοινωνία και κεφάλαιο είναι αδιαχώριστες έννοιες και όλοι υπόκεινται στις εξουσίες της αγοράς. Το να είσαι μέτριος είναι επομένως αναπόφευκτο.
Στη χρυσή εποχή της μετριότητας υπάρχουν και πιο σοβαρές συνέπειες, πέρα από τις τάσεις της μόδας και την συχνά κακή τέχνη του AI. Η σύγχρονη ενημέρωση, η οποία παράγεται για τις μάζες, είναι δηλαδή προσαρμοσμένη και σχεδιασμένη για την πλειοψηφία, πράγμα ιδιαίτερα ανησυχητικό για την υγεία της δημοκρατίας.
Μεσότητα και μετριότητα μια επώδυνη σύγχυση
Οι περισσότεροι συγχέουμε τις έννοιες της μετριότητας και του μέτρου. Ένας μέτριος άνθρωπος είναι μια υποτιμούμενη προσωπικότητα, καθώς σηματοδοτεί ελλείψεις και πλήττει την αίσθηση του προσδοκώμενου υποκειμενικού μεγαλείου μας.
Η βαθιά και σύμπλοκη σχέση νοημοσύνης και συναισθημάτων τροφοδοτεί επιδραστικά και μια εννοιολογική σύγχυση ανάμεσα στον μέσο άνθρωπο, τη μέση συμπεριφορά και τη μετριότητα, ως αξιολογική εκτίμηση. Αυτός που εννοούμε ως μέσο άνθρωπο, υπακούει σε δεοντολογικούς κανόνες. Εξίσου δεοντολογικά, αλλά αξιολογικά άχρωμα, συμπεριφέρεται και ο «μέτριος» άνθρωπος. Οι δύο έννοιες, μέσου και μέτριου, νοούνται κατά συγκεχυμένο τρόπο. Στην πραγματικότητα, μοιάζει να έχουμε κατασκευάσει ένα δίπολο που αποδίδει διαφορετικές αξιολογήσεις. Ο μέσος άνθρωπος ακολουθεί μια πεπατημένη, έναν κοινά αποδεκτό τρόπο ζωής. Εντάσσεται στους κανόνες συμπεριφοράς και την επικρατούσα ηθική. Ο μέτριος, από την άλλη, με την ίδια στάση, απλώς αξιολογείται με κριτήριο την αναγνωρισιμότητα και την αποδοχή σε αυτό το κραταιό και αποδεκτό πλαίσιο κοινωνικής δράσης.
Αν η μεσότητα είναι το σημείο ισορροπίας μεταξύ συναισθήματος και νόησης, η μετριότητα είναι ο εγκλωβισμός στην τροχοπέδη του είθισται και του δέοντος.
Σε μια κοινωνία που αποθεώνει το μέτριο, περιορίζει την αριστεία ενώ κυριαρχούν η μιζέρια, η ζήλεια, η απάθεια και η αποποίηση ευθυνών δεν πρέπει να απορεί κανείς για την ποιότητα των προτύπων που κυριαρχούν.
Οι μέτριοι συχνά παραγκωνίζουν τους καλούς και σχεδόν όλοι φθονούν τους άριστους. Είμαστε παραδομένοι στην προχειρότητα, δεν προσπαθούμε να λύσουμε πραγματικά προβλήματα, βάζουμε τρικλοποδιές στους άλλους για να μην μας ξεπεράσουν, δεν είμαστε δημιουργικά περίεργοι, παρά μόνο αρνητικά κουτσομπόληδες, δεν λέμε ποτέ μπράβο σε κανέναν και σπάνια λέμε ευχαριστώ.
Η “κουλτούρα της μετριότητας”, διαπερνά πολλούς θεσμούς, βιομηχανίες και υπηρεσίες. Στόχος της μετριότητας είναι να ελαφρύνει το φόρτο εργασίας, να ξεφύγει με τη λιγότερη προσπάθεια και να αποφύγει τη λογοδοσία. Η ατολμία οδηγεί στη μετριότητα η οποία είναι μια ύπουλη ασθένεια που αργά αλλά σταθερά καταστρέφει τα αποθέματα ζωντάνιας, καινοτομίας και ενέργειας μιας κοινωνίας, ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης.
Αυτό το "βόλεμα" με την προχειρότητα, σε μια κοινωνία που αποθεώνει ζητωκραυγάζοντας το μέτριο που συνάδει με την έλλειψη δημιουργικότητας και φαντασίας αλλά και εν τέλει με την αποποίηση των ευθυνών όταν το αποτέλεσμα δεν είναι το προσδοκώμενο, είναι η πηγή του κακού.
Μέτριοι άνθρωποι, μέτριοι στόχοι, μέτριες πολιτικές, μέτρια αντιμετώπιση και το κακό ποτέ δεν χτυπιέται στη ρίζα του.
Χρησιμοποιώντας δικαιολογίες όπως: ”Δεν έχω το κατάλληλο πτυχίο”, ”Είμαι πολύ μεγάλος”, ”Είναι πολύ δύσκολο”, ”Δεν έχω χρόνο”, “Δε θα με αφήσουν” Φοβόμαστε πιο πολύ να πετύχουμε παρά να αποτύχουμε.
Είναι δεδομένο, ότι όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα θέλουμε φταίνε πάντα οι άλλοι, γιατί εμείς δεν φταίμε ποτέ σε τίποτα. Έτσι έχουμε μάθει, ότι φταίει το σύστημα, η κυβέρνηση, η προηγούμενη κυβέρνηση, οι Τούρκοι, τα εμβόλια και η πανσέληνος. Δεν έχουμε εκπαιδευτεί να παίρνουμε την τύχη στα χέρια μας αλλά περιμένουμε να την καθορίσουν ‘οι άλλοι’ για εμάς.
«Οι ευκαιρίες στη ζωή είναι απεριόριστες γι’ αυτούς που δρουν και τις αναζητούν».
