Ο αυτοέλεγχος, ή αλλιώς αυτοκυριαρχία ή εγκράτεια, είναι βασικό συστατικό της προσωπικής επιτυχίας κι ευτυχίας κι ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες ανακαλύπτουν τη σημασία του ως δύναμης που μπορούμε να αξιοποιήσουμε ώστε να έχουμε μια πιο υγιεινή, επιτυχημένη και ικανοποιητική ζωή.
Όταν μιλάμε για αυτοέλεγχο εννοούμε την ικανότητα να ελέγχουμε τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας, τις αντιδράσεις μας και τις συμπεριφορές μας. Ουσιαστικά, ο αυτοέλεγχος συνεπάγεται μια ισορροπία σε αυτά που νιώθουμε, σκεφτόμαστε, πιστεύουμε και κάνουμε ή εκφράζουμε τελικά και δεν είναι κάτι που το κατακτάς από την μια στιγμή στην άλλη. Χρειάζεται συνεχή και διαρκή δουλειά με τον εαυτό μας.
Oι άνθρωποι ακόμα κι όταν θέλουμε και έχουμε αποφασίσει να αλλάξουμε κάτι στη ζωή μας, και έχουμε φτιάξει ένα πλάνο το οποίο χρειάζεται να τηρήσουμε, δυσκολευόμαστε επειδή τείνουμε να αντιδρούμε σε οποιαδήποτε αλλαγή συμβαίνει στη ζωή μας.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Υπάρχουν δύο ψυχολογικά συστήματα που επηρεάζουν τον αυτοέλεγχο: το σύστημα των παρορμήσεων και το σύστημα των αντανακλαστικών.
Το σύστημα των παρορμήσεών μας παρακολουθεί το περιβάλλον μας. Συλλαμβάνει τα ερεθίσματα ή τα στοιχεία που μας εγγυώνται ευχαρίστηση (κέικ σοκολάτας, για παράδειγμα). Το μέγεθος αυτών των παρορμήσεων δεν είναι πάντα το ίδιο, ούτε είναι το ίδιο σε κάθε άτομο. Εξαρτάται από πολλές περιστάσεις και προδιαθέσεις.
Το σύστημα των αντανακλαστικών μας σχεδιάζει και καταλήγει στις συνέπειες της συμπεριφοράς μας. Είναι το μέρος που μας λέει ότι, ανεξάρτητα από το πόσο νόστιμο είναι αυτό το κέικ σοκολάτας, συνοδεύεται από συνέπειες.
Πώς μαθαίνουμε να έχουμε αυτοέλεγχο
Όπως συμβαίνει και με τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας, έτσι και στην περίπτωση του αυτοέλεγχου, έχει να κάνει τόσο με την έμφυτη τάση που ίσως έχουμε όσο και με το περιβάλλον στο οποίο έχουμε μεγαλώσει. Αν έχουμε μεγαλώσει μέσα σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που μας ενθάρρυνε να έχουμε αυτοέλεγχο και να αντιστεκόμαστε στις παρορμήσεις μας, τότε το πιο πιθανό είναι να έχουμε αποκτήσει αυτοέλεγχο από μικρή ηλικία. Σε κάθε περίπτωση όμως, μπορούμε να αποκτήσουμε αυτοέλεγχο ακόμη και στην ενήλικη ζωή μας.
Πώς θα αποκτήσουμε αυτοέλεγχο στην ενήλικη ζωή μας
Βασική προϋπόθεση για να αλλάξουμε οποιαδήποτε στάση ή συμπεριφορά μας είναι να συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημά μας. Η συνειδητοποίηση αυτή ξεκινά συνήθως από τις επιπτώσεις και τις δυσκολίες που προκύπτουν εξαιτίας ενός χαρακτηριστικού μας.
Στην περίπτωση που δεν έχουμε αυτοέλεγχο, μπορεί να δυσκολευόμαστε να τηρήσουμε τη δίαιτά μας, να αδυνατούμε να κάνουμε οικονομίες. Τέτοια παραδείγματα μπορεί να είναι το “καμπανάκι” ότι πρέπει να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας και να μάθουμε να συγκρατούμαστε.
Θα πρέπει να αποφασίσουμε συνειδητά ότι θα αλλάξουμε και να δεσμευτούμε πρώτα στον εαυτό μας. Η αλλαγή είναι πάντα μια δύσκολη διαδικασία, ειδικά όσο μεγαλώνουμε, αφού έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε, να λειτουργούμε και να αντιδρούμε με συγκεκριμένα μοτίβα. Ωστόσο, δεν είναι ακατόρθωτη.
Γνώρισε τον εαυτό σου
Η αυτογνωσία προηγείται της αυτοδιαχείρισης επομένως το πρώτο βήμα για να ενισχύσουμε τον αυτοέλεγχο μας είναι να αποκτήσουμε περισσότερη. Ο συναισθηματικός αυτοέλεγχος, ή ο έλεγχος των παρορμήσεων, ή αλλιώς η διαχείριση των συναισθηματικών αντιδράσεων μας είναι ακρογωνιαίοι λίθοι της συναισθηματικής νοημοσύνης. Γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό μας μπορούμε να αρχίσουμε σιγά σιγά να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις μας. Αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε μέσα από την αυτοπαρατήρηση.
Δες τη μεγαλύτερη εικόνα
Μην μείνεις να κοιτάς το δέντρο, δες το δάσος. Η σφαιρική ή υψηλού επιπέδου σκέψη προάγει την επιτυχία του αυτοέλεγχου. Δηλαδή, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να ασκήσουν αυτοκυριαρχία όταν είναι σε θέση να δουν το δάσος πέρα από το κάθε δέντρο ξεχωριστά, δηλαδή όταν δεν βαλτώνουν σε συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Σημαντικό να υπενθυμίζεις τον τελικό στόχο στον εαυτό σου ανά διαστήματα αφού κάτι τέτοιο αποτρέπει την αποθάρρυνση και συντηρεί το κίνητρο και ενισχύει την αυτοπειθαρχία. Αν για παράδειγμα εργάζεσαι σε ένα μακροπρόθεσμο έργο, είναι εύκολο να απογοητευτεί από την απόσταση που χρειάζεται να διανύσεις μέχρι να φτάσεις εκεί. Σημαντικό που και που να υπενθυμίζεις στον εαυτό σου πως θα είναι το έργο ολοκληρωμένο και τα θετικά συναισθήματα που θα βιώσεις από την όλη δράση σου.
Βασικές συμβουλές για να αποκτήσετε αυτοέλεγχο
1. Λάβετε υπόψη σας τους κινδύνους και τις αρνητικές συνέπειες μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς θεσπίστε κανόνες του τύπου “αν…, τότε…”. Με αυτόν τον τρόπο, δεν θα βγαίνετε εκτός πορείας.
2. Αυξήστε την προσωπική σας δέσμευση λέγοντας στους γύρω σας ποιοι είναι οι στόχοι σας σύμφωνα με το σχέδιο δράσης σας.
3. Αναλύστε τους στόχους σας σε μικρά βήματα ή έργα που πρέπει να ολοκληρώσετε.
4. Χαρείτε για τις μικρές επιτυχίες και γιορτάστε την επίτευξη των στόχων σας.
5. Τροποποιήστε τις παρορμήσεις σας δημιουργώντας μια συσχέτιση ανάμεσα στην εξωτερική διάσταση και τον πειρασμό.
6. Εκπαιδεύστε τη μνήμη σας ώστε να έχετε πάντα τους στόχους σας στο νου σας.
7. Σκεφτείτε τις καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο την επίτευξη του στόχου σας.
8. Κάνετε παύσεις και διαλείμματα για να αναπληρώσετε τους διανοητικούς πόρους και την κινητοποίησή σας., η καθυστέρηση της ικανοποίησης συνεπάγεται επιτυχία στη ζωή. Η δοκιμασία και ο έλεγχος του εαυτού μας έχουν ωφέλειες και αποτελούν κλειδί για μια επιτυχημένη εξέλιξη.
Η οδός προς τον αυτοέλεγχο οπωσδήποτε απαιτεί το να γνωρίζετε πώς να διαχειρίζεστε τους πειρασμούς σας και να αξιοποιείτε τις δυνατότητές σας.
Κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε κάποιο δίλημμα ανάμεσα σε μια άμεση κατάσταση και ένα μακροπρόθεσμο στόχο, δεν πρέπει να παραλείπουμε να φανταζόμαστε το σύστημα των αντανακλαστικών και το σύστημα των παρορμήσεών μας να πολεμούν μεταξύ τους.
Ποιο αξίζει να κερδίσει τη μάχη; Τώρα μπορείτε να αποκτήσετε αυτοέλεγχο!
